Dodatkowo borelioza często nie występuje samodzielnie. Koinfekcje odkleszczowe, takie jak babeszjoza, anaplazmoza, a czasem również erlichioza i bartoneloza, mogą towarzyszyć zakażeniu boreliozą. Te dodatkowe infekcje mogą znacznie utrudniać zarówno rozpoznanie, jak i leczenie choroby, ponieważ objawy poszczególnych infekcji mogą się nakładać, a także wzajemnie nasilać. Koinfekcje mogą prowadzić do cięższego przebiegu choroby, większej liczby powikłań i dłuższego czasu rekonwalescencji. W związku z tym konieczne jest szczegółowe badanie pacjentów z podejrzeniem boreliozy, aby wykluczyć lub potwierdzić obecność innych zakażeń odkleszczowych.

Nieprawidłowo leczona borelioza oraz współwystępujące koinfekcje mogą prowadzić do poważnych, długoterminowych powikłań, w tym do przewlekłego zmęczenia, uszkodzeń układu nerwowego oraz trwałych uszkodzeń stawów. Dlatego kluczowe jest szybkie wykrycie zakażenia oraz zastosowanie odpowiedniego leczenia, które może obejmować długotrwałą antybiotykoterapię i leczenie objawowe, dostosowane do indywidualnego przebiegu choroby i współwystępujących infekcji.

Objawy chorób neuroimmunologicznych są niezwykle zróżnicowane i niespecyficzne, obejmując zarówno problemy neurologiczne, jak i ogólnoustrojowe, co często utrudnia ich jednoznaczną diagnozę. Należą do nich m.in.:

Borelioza jest chorobą wielosystemową, więc jej objawy mogą obejmować różne narządy i układy. Jeśli borelioza nie zostanie odpowiednio leczona, może prowadzić do przewlekłych problemów zdrowotnych, dlatego szybka diagnoza i leczenie. 

Boreliozę mogą spowodować różne szczepy bakterii Borrelia burgdorferi. Oto najczęstsze z nich:

• Borrelia burgdorferi sensu stricto – najczęstszy szczep w Ameryce Północnej, również spotykany w Europie. To on odpowiada za większość przypadków boreliozy w USA.
• Borrelia afzelii – często występuje w Europie i Azji. Zwykle powoduje zmiany skórne, takie jak przewlekłe zapalenie skóry.
• Borrelia garinii – również występuje głównie w Europie i Azji, znany z wywoływania neuroboreliozy, czyli infekcji układu nerwowego.
• Borrelia bavariensis – blisko spokrewniona z B. garinii, również spotykana w Europie i Azji, związana z infekcjami układu nerwowego.
• Borrelia spielmanii – kolejny europejski szczep, który może być związany z różnorodnymi objawami, w tym skórnymi.
• Borrelia mayonii – odkryty w Stanach Zjednoczonych, także wywołuje boreliozę, jednak infekcje wywołane tym szczepem mają nieco inne cechy niż te spowodowane B. burgdorferi. 

Rozpoznanie boreliozy może być wyzwaniem ze względu na różnorodność objawów, które często przypominają inne schorzenia. Proces diagnostyczny obejmuje zarówno ocenę kliniczną pacjenta, jak i badania laboratoryjne, które pozwalają potwierdzić obecność bakterii Borrelia burgdorferi, odpowiedzialnej za wywołanie choroby.

1. Wywiad i objawy kliniczne

• Historia kontaktu z kleszczami: Ustalenie, czy pacjent był ukąszony przez kleszcza, szczególnie w obszarach endemicznych. Ważne jest również zidentyfikowanie czasu wystąpienia ukąszenia.
• Objawy: Typowe objawy boreliozy to:
• Rumień wędrujący (erythema migrans) – czerwona plama, która powiększa się, często z jaśniejszym środkiem.
• Objawy ogólne: gorączka, dreszcze, bóle głowy, zmęczenie, bóle mięśni i stawów.
• Objawy neurologiczne: bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia pamięci, parestezje.

2. Badania serologiczne

• ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay):
• Umożliwia wykrycie przeciwciał IgM i IgG przeciw Borrelia burgdorferi.
• IgM zazwyczaj pojawia się w pierwszych tygodniach po zakażeniu, podczas gdy IgG może być obecne przez dłuższy czas.
• Western blot:
• Potwierdza wynik testu ELISA w przypadkach wątpliwych.
• Analiza białek, na które organizm wytwarza przeciwciała, dostarcza szczegółowych informacji o odpowiedzi immunologicznej.

3. Diagnostyka molekularna

• PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy):
• Wykrywa materiał genetyczny Borrelia w próbce krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym lub tkankach.
• Najbardziej czuła metoda, szczególnie użyteczna w przypadkach neuroboreliozy, gdzie objawy neurologiczne są dominujące.

4. Badania krwi
   Kompleksowe badania obejmujące podstawowe parametry wraz z markerami stanu zapalnego

5. Monitorowanie postępu choroby

• Regularne badania: Powtarzanie badań serologicznych lub PCR pozwala na ocenę skuteczności leczenia oraz monitorowanie postępu choroby i występowania powikłań.

6. Ocena kliniczna i różnicowanie

• Ważne jest, aby ocenić, czy objawy pacjenta mogą być wynikiem innych chorób zakaźnych, takich jak wirusowe zapalenie mózgu czy choroby autoimmunologiczne. Dobre zrozumienie kontekstu klinicznego jest kluczowe dla prawidłowej diagnozy.

Koinfekcje mogą zaostrzać przebieg boreliozy, opóźniać diagnozę i sprawiać, że leczenie będzie mniej skuteczne. Dlatego ważne jest, aby w przypadku występowania nietypowych objawów podczas infekcji boreliozą, rozważyć możliwość koinfekcji i skonsultować się z lekarzem w celu przeprowadzenia odpowiednich badań.

Koinfekcje są częste u osób zakażonych boreliozą, ponieważ kleszcze mogą przenosić różne patogeny jednocześnie. Objawy koinfekcji mogą się różnić od objawów samej boreliozy i często komplikują przebieg choroby, czyniąc diagnozę i leczenie trudniejszymi. Oto najczęściej występujące koinfekcje i ich objawy:

Diagnostyka laboratoryjna koinfekcji (współistniejących infekcji) przenoszonych przez kleszcze, takich jak borelioza, babeszjoza, bartoneloza, anaplazmoza, czy ehrlichioza, opiera się na szeregu specjalistycznych testów mających na celu wykrycie obecności patogenów lub odpowiedzi immunologicznej organizmu na te patogeny. Oto najczęściej stosowane metody diagnostyczne:

1. Badania serologiczne

Testy serologiczne są podstawowymi narzędziami w wykrywaniu infekcji. Wykrywają one przeciwciała wytwarzane przez organizm w odpowiedzi na infekcje.

• ELISA (test immunoenzymatyczny): standardowy test przesiewowy do wykrywania przeciwciał IgM (wczesna faza) i IgG (późna faza) przeciwko patogenom. ELISA jest stosowana do:
• Boreliozy (przeciwciała przeciw Borrelia burgdorferi).
• Babeszjozy (przeciwciała przeciw Babesia microti i Babesia duncani).
• Bartonelozy (przeciwciała przeciw Bartonella henselae).
• Anaplazmozy (przeciwciała przeciw Anaplasma phagocytophilum).
• Ehrlichiozy (przeciwciała przeciw Ehrlichia chaffeensis).
• Western Blot: jest testem potwierdzającym po pozytywnym wyniku ELISA, szczególnie w diagnostyce boreliozy. Western Blot jest bardziej specyficzny i pozwala na identyfikację poszczególnych białek patogenów, co może pomóc w wykluczeniu fałszywie pozytywnych wyników.

2. Testy PCR (Polymerase Chain Reaction)

PCR to bardzo czuła metoda wykrywająca obecność materiału genetycznego patogenów (DNA lub RNA) w próbkach krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego lub innych tkanek. Jest szczególnie przydatna w fazie aktywnej infekcji, gdy liczba patogenów jest wysoka.

• Borelioza: PCR na DNA Borrelia burgdorferi.
• Babeszjoza: PCR na DNA Babesia microti lub Babesia duncani.
• Bartoneloza: PCR na DNA Bartonella henselae.
• Anaplazmoza: PCR na DNA Anaplasma phagocytophilum.
• Ehrlichioza: PCR na DNA Ehrlichia chaffeensis.
• Riketsjoza: PCR na DNA Rickettsia.

PCR jest szczególnie użyteczne w wykrywaniu ko-infekcji, ponieważ pozwala na jednoczesne badanie obecności kilku patogenów w jednej próbce.

3. Badania mikroskopowe

• Rozmaz krwi: jest używany do wykrywania patogenów, takich jak Babesia i Anaplasma, w erytrocytach (czerwonych krwinkach) i leukocytach (białych krwinkach).
• W przypadku babeszjozy możliwe jest zaobserwowanie pierwotniaków wewnątrz erytrocytów w rozmazie krwi barwionym metodą Giemsy lub Wrighta.
• W anaplazmozie można znaleźć wewnątrzkomórkowe ciałka morulowate w neutrofilach.

4. Testy immunofluorescencyjne (IFA – Immunofluorescence Assay)

Testy immunofluorescencyjne wykrywają przeciwciała przeciwko różnym patogenom poprzez zastosowanie fluorescencyjnych barwników. Używane są jako alternatywa dla ELISA lub w przypadku wątpliwych wyników. Stosowane są w:

• Babeszjozie.
• Ehrlichiozie.
• Anaplazmozie.
• Riketsjozie.

5. Badania hodowlane

Niektóre patogeny, jak Bartonella, można hodować w laboratorium, choć jest to trudne i czasochłonne. Hodowle są wykonywane rzadziej, gdy dostępne są szybsze metody, takie jak PCR lub serologia.

6. Badania dodatkowe

• Kwas mlekowy i inne markery metaboliczne: w niektórych przypadkach (np. w babeszjozie) może dojść do podwyższenia poziomu kwasu mlekowego, co świadczy o rozległej hemolizie (rozpadzie czerwonych krwinek).
• Badania biochemiczne: ocena funkcji wątroby i nerek, która może być zaburzona w wyniku ko-infekcji (szczególnie babeszjozy lub boreliozy).

7. Testy funkcji układu odpornościowego

W przypadku przewlekłych infekcji ko-infekcyjnych, pacjent może wykazywać osłabienie układu odpornościowego. Ocena funkcji limfocytów, cytokin i innych markerów może być użyteczna w określeniu stanu immunologicznego pacjenta.

8. Badania molekularne i wielowymiarowe testy ko-infekcji

• Multiplex PCR: jest zaawansowaną techniką, która pozwala na jednoczesne wykrycie DNA wielu patogenów w jednej próbce. Jest to przydatne, gdy podejrzewa się ko-infekcje kilkoma patogenami przenoszonymi przez kleszcze.

9. Testy LTT (Lymphocyte Transformation Test)

LTT to test oceniający reakcję limfocytów T na patogeny, takie jak Borrelia. Może być stosowany w diagnostyce przewlekłej boreliozy i innych ko-infekcji, choć jego przydatność jest kontrowersyjna i stosowana raczej jako uzupełnienie innych badań.

10. Testy immunoblot (dot-blot)

Testy immunoblot polegają na wykrywaniu specyficznych białek patogenów i ocenie reakcji układu odpornościowego na te antygeny. Stosowane są w diagnostyce boreliozy, bartonelozy i innych infekcji bakteryjnych.

Wyzwania diagnostyczne:

Diagnostyka laboratoryjna koinfekcji jest trudna z kilku powodów:

• Fałszywie negatywne wyniki: przeciwciała mogą nie być wykrywalne na wczesnych etapach infekcji lub w przewlekłych zakażeniach.
• Fałszywie pozytywne wyniki: reakcje krzyżowe między różnymi patogenami mogą prowadzić do błędnej interpretacji wyników.
• Różnorodność objawów: nakładające się objawy z różnych układów mogą utrudniać przypisanie ich do konkretnej infekcji.

Dlatego ważne jest, aby diagnoza była oparta na pełnym obrazie klinicznym, wszechstronnych badaniach laboratoryjnych oraz testach obrazowych i innych badaniach wspomagających.